WYSTAWA -"DROGI DO NIEPODLEGŁOŚCI NA ZIEMI STASZOWSKIEJ"

W ostatnich tygodniach roku szkolnego 2017/18 grupa nauczycieli i uczniów klas gimnazjalnych przygotowała wystawę historyczną pod hasłem "Drogi do niepodległości", która jest jednym z zadań projektu edukacyjnego mającego na celu upowszechnienie wiedzy o bohaterach walk o niepodległość. W styczniu 2018 roku Urząd Miasta i Gminy w Staszowie złożył do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wniosek o dofinansowanie zadania "Drogi do Niepodległości na Ziemi Staszowskiej". Zadanie to jest realizowane przez Gminę Staszów oraz Publiczną Szkołę Podstawową nr 2 im. I.J. Paderewskiego w Staszowie. W ramach tego zadania Gmina Staszów reprezentowana przez Leszka Kopcia Burmistrza Miasta i Gminy Staszów wybuduje w Parku Legionów pomnik Żołnierza Polskiego, którego część poświęcona zostanie pamięci 1 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów. Natomiast nasza szkoła we współpracy z różnymi instytucjami i szkołami z terenu gminy przeprowadzi szereg działań kulturalno-edukacyjnych przybliżających tematykę projektu. Wystawa poświęcona pamięci 1 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów (ppLeg.), który stacjonował w Staszowie w latach 1923-1939 jest pierwszym takim działaniem. 1 batalion 2 ppLeg. został przeniesiony do Staszowa w 1923 roku z Pińczowa. Batalion ten składał się z dowództwa, 3 kompanii piechoty, kompanii ciężkich karabinów maszynowych, taboru, służby administracyjnej i liczył około 600 żołnierzy. Głównym zadaniem staszowskiego garnizonu było szkolenie młodych żołnierzy dla potrzeb Korpusu Ochrony Pogranicza. Wyszkoleni w Staszowie żołnierze pełnili służbę na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej, na granicy polsko-radzieckiej i polsko-litewskiej. Jerzy Władysław Więckowski autor książki "Żołnierze Staszowa" barwnie opisuje życie staszowskiego batalionu.

Obok zajęć służbowych żołnierze brali udział w corocznych obchodach świąt państwowych i wojskowych. Staszowski batalion miał ogromny wpływ na życie kulturalne, towarzyskie i sportowe miasta w okresie międzywojennym. Oficerowie byli okrasą towarzystwa, z atencją przyjmowani w domach miejscowej inteligencji. Miejscem życia kulturalnego i rozrywkowego w Staszowie był "Dom Żołnierza", gdzie kadra i rodziny uczestniczyły w przedstawieniach staszowskiego Teatru Amatorskiego im. A. Fredry. Często organizowano tam bale. Integracji środowiska rodzin żołnierzy zawodowych służyła organizacja "Rodziny Wojskowej", która skupiała żony oficerów i podoficerów. Z inicjatywy tej organizacji oraz wsparciu kadry zawodowej organizowane były występy zespołów teatralnych, zespołów estradowych, kursy tańca towarzyskiego. W okresie wiosenno-letnim szczególna role odgrywał park miejski. W nim w niedziele i święta dominowali żołnierze służby zasadniczej. Odbywały się tam potańcówki, koncerty orkiestry strażackiej, a niekiedy i pułkowej. Przy akompaniamencie gitar, harmonii żołnierze śpiewali popularne piosenki wojskowe. W parku zawierano znajomości, rodziły się sympatie, z których wiele zakończyło sie małżeństwem. Staszowscy żołnierze byli dumą i chlubą miasta.

27 sierpnia 1939 roku w obliczu zagrożenia wybuchu wojny z III Rzeszą następuje mobilizacja wojska. Następnego dnia na placu przykoszarowym 1 batalion 2 ppLeg. złożył uroczysta przysięgę wojenną. Przysięgę składano na sztandar pułku w obecności kapelana, władz miasta i licznie zgromadzonych rodzin żołnierzy i mieszkańców Staszowa. Tego też dnia 1 batalion wyruszył do Sandomierza skąd w nocy z 28 na 29 sierpnia 1939 roku transportem kolejowym dotarł do miejsca koncentracji w rejonie Zelowa. 2 Pułk Piechoty Legionów wszedł w skład odwodu dowódcy Armii "Łódź" i z chwilą wybuchu wojny osłaniał kierunek Łódź i Piotrków Trybunalski. Staszowscy żołnierze bronili odcinka w rejonie Bełchatowa na linii Księży Młyn-Modrzew-Morgi Zawadowskie. 5 września pozycje 1 batalionu zostały zaatakowane huraganowym ogniem niemieckiej artylerii, moździerzy, ckm i bombardowane przez lotnictwo. Żołnierze wykazali w walce bohaterstwo, upór, poświęcenie. Nie ulegli mimo przygniatającej przewagi nieprzyjaciela. 5 września dowódca armii "Łódź" gen. dyw. Juliusz Rómmel zarządził odwrót armii w kierunku przepraw na Wiśle w rejonie Otwocka i Góry Kalwarii. Szybkie działania wojsk niemieckich uniemożliwiły polskim jednostkom dotarcie do przepraw na Wiśle co skłoniło dowództwo do wydania rozkazu o marszu przez Puszczę Kampinowską do Modlina. 13 września 2 ppLeg. obsadził odcinek wzdłuż szosy: Święcice- Ożarów - Ołtarzew - Warszawa próbując przebić się do Warszawy. Tego dnia staszowscy żołnierze stoczyli heroiczny bój z jednostkami niemieckimi. Pułk poniósł ogromne straty, a w boju pod Ożarowem zginął dowódca 2 kompanii 1 batalionu porucznik rezerwy Artur Radziwiłł oraz szef kompanii starszy sierżant Feliks Kasprzak. W tych krytycznych dla pułku chwilach dowódca pułku płk. Ludwik Czyżewski wydał rozkaz wycofania się do Modlina przez Puszczę Kampinowską. Po dotarciu do Modlina 2 Dywizja Piechoty, w skład której wchodzili staszowscy żołnierze obsadziła odcinek "Zakroczym", a ich zadaniem było utrzymanie Zakroczymia i osłona twierdzy Modlin z kierunku zachodniego i północnego. Dywizja skutecznie odpierała ataki jednostek niemieckich od 17 września do 27 września. Mimo strat, zmęczenia jednostka nadal była gotowa do walki. Niestety, 28 września skapitulowała Warszawa, a dowództwo dywizji i dowództwo obrony "Modlina" wydało rozkaz zawieszenia broni. Tego dnia skapitulowała twierdza "Modlin". Protokół kapitulacyjny zakładał, m.in. że wszyscy żołnierze mają złożyć broń do 29 września. Jednostki polskie zostały wzięte do niewoli.

W miesiąc od wyruszenia ze Staszowa żołnierze 1 batalionu wraz z 2 ppLeg. zakończyli w Modlinie swój pełen chwały szlak bojowy w kampanii wrześniowej. Za bohaterstwo wykazane w kampanii wrześniowej 1939 roku dowódca Armii "Łódź" i "Warszawa" gen. dyw. Juliusz Rómmel odznaczył 2 Pułk Piechoty Legionów Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy na pułkowym sztandarze. Order ten otrzymał także płk Ludwik Czyżewski i 63 oficerów, podoficerów, starszych legionistów i legionistów. Z 1 batalionu 2 ppLeg. gen. Rómmel odznaczył Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy dowódcę mjra Józefa Kopeckiego, dowódcę plutonu łączności podporucznika Więckowskiego, śp. Artura Radziwiłła dowódcę 2 kompanii i sierżanta Józefa Cholewę.

Żołnierze staszowskiego 1 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów pozostali wierni żołnierskiej przysiędze. Po powrocie w rodzinne strony w większości włączyli się do konspiracji i walki zbrojnej z okupantem.

Na wystawie zgromadzono zdjęcia przedstawiające m.in. żołnierzy podczas mszy polowej, portrety, odznaczenia, medale, monety staszowskiej spółdzielni wojskowej, mapy bitew, ruchów wojsk, informacje dotyczące losów tej formacji wojskowej ze zbiorów prywatnych oraz dostępnych w literaturze. W następnym roku szkolnym wystawa będzie poszerzona o nowe materiały i będzie eksponowana nie tylko w naszej szkole.

D. Kubalski, B. Ptak, E. Szymańska, M. Rajca